Nieznany kraj

Niedawne odkrycia ropy naftowej w Gujanie sprawiły, że kraj ten znalazł się w centrum międzynarodowej uwagi.

Gujana to południowoamerykański kraj położony na wybrzeżu Atlantyku, wciśnięty pomiędzy Brazylię, Wenezuelę i Surinam, graniczący z nimi odpowiednio od południa, wschodu i zachodu. Charakteryzuje się gęstymi lasami deszczowymi, a jego terytorium składa się głównie z równin. Część w pobliżu morza pokryta jest osadową ziemią naniesioną przez wiele przepływających przez nią rzek. Część wschodnia i południowa jest górzysta, a na terenach pomiędzy nimi jest sporo pagórków.

Przez wiele lat Gujana znajdowała się poza zaborczymi ambicjami mocarstw kolonialnych i uważana była za niezdrową i bagienną, a jej wybrzeża w dużej mierze zajęte były przez ujścia rzek wpadających do morza. Jako pierwsi pojawili się tam Brytyjczycy, potem Francuzi, a następnie Holendrzy, należący do potężnej Holenderskiej Kompanii Zachodnioindyjskiej. Kraje te od razu podzieliły terytorium na trzy części: Gujanę Brytyjską, Gujanę Holenderską, zwaną Surinamem, oraz Gujanę Francuską. Każdy ustanowił suwerenność nad własnymi obszarami za pomocą porozumień pokojowych. Otwierano zakłady produkcyjne, a ziemie zasiedlano niewolnikami sprowadzanymi z Afryki.

W XVI wieku najmniej górzystą część kraju zaczęto wykorzystywać pod uprawę kawy, tytoniu i kakao. Koloniści ciężko pracowali nad budową polderów, które miały chronić przed morzem i osuszać ziemię pod uprawę. Ze względu na niski poziom terenu, poldery mogły odbierać „wodę zewnętrzną” jedynie za pomocą sztucznie sterowanych urządzeń. Ich powstanie na początku XVIII wieku umożliwiło zwiększenie upraw trzciny cukrowej, co było możliwe dzięki ciężkiej pracy afrykańskich niewolników. Przemysł produkował również rum i melasę (ciemnobrązowy, gęsty syrop powstający jako wytwór uboczny podczas produkcji cukru spożywczego). Przez lata niewolnicy, którym udało się uciec od swoich panów, organizowali się w społeczności, szukając schronienia w lasach i mieszając się z Indianami.

Po Kongresie Wiedeńskim (1814–1815) terytorium Gujany definitywnie przydzielono Wielkiej Brytanii, a w 1831 r. przyjęło ono nazwę Gujana Brytyjska. Siedem lat później zniesiono niewolnictwo, a żeby zaopatrzyć plantacje w siłę roboczą, sprowadzano pracowników kontraktowych z Indii i innych części świata. Ta zmiana głęboko wpłynęła na struktury społeczne ze względu na pięciokrotny wzrost liczby ludności w ciągu 150 lat, a także na jej zróżnicowany skład etniczny. Obecnie w Gujanie współistnieje wiele grup, wśród których są Indianie (43,5%), Afrykańczycy (30,2%), Afrogujańczycy (16,7) i Indianie mieszkający wzdłuż rzek w głębi kraju podzieleni na dziewięć plemion: Akawaios, Arawaks, Arecunas, Caribs, Macusis, Patamonas, Wai Wais, Wapisianas i Warraus (9,2%). Są też potomkowie Maderesów w liczbie 1800 oraz Chińczycy i Europejczycy. Ta różnorodność etniczna znajduje odzwierciedlenie także w różnorodności religii, gdzie większość stanowią hinduiści (28,8%), protestanci (18,7%), katolicy (8,1%) i muzułmanie (7,3%). Około 90% ludności mieszka w pasie przybrzeżnym między ujściami rzek Essequibo i Courantyne.

W obecnej chwili Gujana liczy 780 tys. mieszkańców i jest – po Urugwaju i Surinamie – trzecim najmniejszym suwerennym państwem Ameryki Południowej. Kraj ma największy odsetek zaludnienia obszarów wiejskich na kontynencie (ok. 70%).

Niestety, między różnymi społecznościami, zwłaszcza Hindusami i Afrykanami, często dochodzi do napięć, co ma poważne konsekwencje w sferze politycznej. Kraj jest w szponach migracji, a około 500 tys. Gujańczyków mieszka za granicą. Każdego roku Gujanę opuszcza około 11 tys. osób, wyjeżdżają głównie do Stanów Zjednoczonych, Kanady, Wielkiej Brytanii, ale także do bliżej geograficznie położonej Wenezueli i Brazylii.

Stolicą i centrum spraw gospodarczych, politycznych, społecznych i kulturalnych jest Georgetown. Lipa (28 tys. mieszkańców) i Złoty Gaj (23 tys. mieszkańców) to kolejne dwa ważne ośrodki gospodarczo-kulturalne. Cała reszta to wioski lub miasteczka liczące mniej niż 20 tys. mieszkańców.

Języki używane w Gujanie w oczywisty sposób odzwierciedlają zarówno jej historię, jak i skład etniczny. Językiem urzędowym jest angielski, ale rozpowszechnione są również takie języki jak urdu-hindi, tamilski i kreolski. Z kolei społeczności tubylcze są wierne własnym językom wywodzącym się z rodziny języków arawak.

W ostatnich latach wśród rdzennej ludności nastąpił znaczny postęp, który pomógł jej uporać się z ubóstwem, jednocześnie chroniąc kulturę i tradycję. Dziś nie jest już niczym niezwykłym, że członkowie indiańskich wspólnot zajmują stanowiska w urzędach, czy pełnią funkcję ministrów. Angażują się również w życie społeczne, są obecni w polityce, a także w sektorze zdrowia i edukacji.

W roku 2004 rząd przyznał społeczności Konashen, zarządzanej przez lud Wai Wai, ogromny obszar ziemi o powierzchni 4047 km² w dystrykcie Konashen. Jest to jeden z największych obszarów chronionych należących do gminy, która dąży do realizacji planu rozwoju zrównoważonego użytkowania zasobów biologicznych Konashen COCA oraz identyfikacji zagrożeń dla bioróżnorodności poprzez projekty celowe, zmierzające do utrzymanie strefy chronionej. Terytorium to bowiem jest jedyne w swoim rodzaju pod względem różnorodności biologicznej.

tekst: F.R. (southworld.net)

zdjęcia: www.flickr.com/photos/mattshea/