Festiwal Lampionów

Religia, filozofia, legendy, polityka imperialna i folklor – to elementy jednego z najpopularniejszych wydarzeń w Chinach związanych z obchodami Nowego Roku Księżycowego. A wydarzeniem tym jest Festiwal Lampionów.

W wielu azjatyckich krajach 22 stycznia 2023 r. rozpoczął się Rok Królika. Obchody Chińskiego Nowego Roku trwały 16 dni, aż do 5 lutego. Wtedy właśnie odbył się Festiwal Lampionów, nazywany również Świętem Latarni lub Festiwalem Latarni. Jest to tradycyjne święto, które istnieje od ponad dwóch tysięcy lat i w swej historii przechodziło przez różne etapy, w zależności od dynastii rządzącej krajem. Święto Latarni rozpoczęło się w czasach dynastii Han (206-220 n.e.) i w tamtym czasie trwało tylko jeden dzień. Dynastia Tang (618-907) zwiększyła liczbę dni do trzech. Wraz z dynastią Ming (1368-1644) Festiwal Lampionów osiągnął swój szczyt wynoszący dziesięć dni, wkrótce jednak dynastia Qing (1644 do 1912) skróciła obchody uroczystości do czterech dni. Po powstaniu republiki w roku 1912 na powrót skrócono go do jednego dnia.

Festiwal Lampionów to pierwsze z trzech wielkich świąt inspirowanych buddyzmem i taoizmem, popularnymi systemami filozoficznymi, religijnymi i etycznymi w Chinach, w których życie polega na poszukiwaniu harmonii z samym sobą, z naturą i duchami. Zgodnie z tradycyjnymi wierzeniami taoistycznymi losami ludzkości kierują trzy bóstwa: Tian Guan Da Di, władca niebios, który obdarza szczęściem, Di Guan Da Di, władca ziemi, który odpuszcza grzechy, i Shui Guan Da Di, władca wody, który łagodzi niebezpieczeństwa. Ku czci Tian Guan Da Di odbywa się właśnie Festiwal Lampionów jako podziękowanie za błogosławieństwo i szczęście, które bóg daje wszystkim żyjącym. W siódmym miesiącu księżycowym odbywa się Festiwal Chung-Yuan, czyli Święto Duchów. Trwa cały miesiąc i można go określić mianem święta odpustowego. Ludzie modlą się wtedy do Di Guan Da Di za swoich zmarłych przodków i proszą, aby błąkające się po ziemi duchy z piekła nie nawiedzały ich ani ich bliskich. Podczas tego święta starają się nie robić nic niestosownego i odwiedzają świątynie, aby się modlić. Trzecie święto odbywa się w dziesiątym miesiącu księżycowym. Nazywa się Świętem Xia-Yuan i jest adresowane do boga Shui Guan Da Di, aby dał ukojenie ludziom znajdującym się w trudnej sytuacji.

 Legendy o Festiwalu Lampionów

Istnieją trzy popularne legendy, które wyjaśniają pochodzenie Chińskiego Festiwalu Lampionów. Pierwsza z nich głosi, że w starożytności pewną wioskę zaatakowały dzikie bestie polujące na ludzi i zwierzęta. Wieśniacy bronili się zaciekle. Widząc pięknego ptaka lecącego z nieba na ziemię, wzięli go za dzikie zwierzę i zabili. Władca niebios, Nefrytowy Cesarz, wpadł we wściekłość i nakazał zniszczenie wioski burzą ogniową 15 dnia nowego Roku Księżycowego. Usłyszała o tym córka cesarza i ostrzegła wieśniaków. Jeden z mędrców zasugerował, aby tego dnia w każdym domu wywiesić czerwone latarnie, rozpalić ogień na ulicach i odpalić fajerwerki. W ten sposób przechytrzyli cesarza, który sądził, że wszyscy mieszkańcy wioski zginęli pod ogniem.

Inna legenda mówi, że w czasach dynastii Han pewnego zimowego dnia doradca cesarza wszedł do ogrodu i usłyszał płacz dziewczynki, która przygotowywała się do samobójstwa. Zapytał ją, dlaczego chce odebrać sobie życie. Dziewczynka, która miała na imię Yuan-Xiao, odpowiedziała, że cierpi, bo nie zna swojej rodziny, ponieważ od zawsze pracowała w pałacu i już dłużej nie może żyć bez miłości rodziców. Królewski doradca wpadł na pomysł, jak pomóc dziecku odnaleźć rodziców. Wyszedł z pałacu, rozstawił stolik na ulicy i przebrał się za wróżbitę. Wszystkim klientom dawał tę samą przepowiednię: 15 dnia nowego Roku Księżycowego wybuchnie niszczycielski pożar. Plotka szybko się rozeszła i zaniepokojeni ludzie zwrócili się o pomoc do cesarskiego doradcy. Podobnie jak za pierwszym razem, dał wszystkim tę samą radę: „13 dnia Nowego Roku Księżycowego Jade, bóg ognia, wyśle wróżkę ubraną na czerwono, aby spaliła miasto. Jeśli zobaczysz kobietę ubraną na czerwono, na czarnym koniu, przyjdź do pałacu zapytać, jak uzyskać miłosierdzie”. Kiedy nadszedł 13 dzień księżycowy, Yuan-Xiao przebrała się za czerwoną wróżkę i wyszła na ulicę. Do pałacu zaczęli przybywać ludzie, aby prosić cesarza o radę i pomoc. Doradca cesarza nakazał, aby we wszystkich domach w mieście, począwszy od pałacu, zawieszono czerwone latarnie i odpalono fajerwerki, aby oszukać boga ognia. Zasugerował również, żeby do akcji włączyli się też mieszkańcy sąsiednich ziem. W ten sposób rodzice Yuan-Xiao trafili do pałacu, a mała dziewczynka ich rozpoznała. Ponieważ wszyscy byli bardzo szczęśliwi z tego wydarzenia, cesarz nakazał, aby festiwal odbywał się co roku. Z tej okazji dziewczynka przygotowała wspaniały posiłek, dlatego ludzie nazwali to świętem Yuan-Xiao.

Jest też wersja imperialna legendy o Festiwalu Lampionów. Cesarz był wielkim zwolennikiem buddyzmu i widząc, jak mnisi zapalają latarnie, aby oddać cześć Buddzie, zarządził, żeby we wszystkich świątyniach i w pałacu oraz w całym kraju wieszać latarnie i składać cześć Buddzie. Z roku na rok to buddyjskie święto stało się bardzo popularne i z pałacu królewskiego oraz środkowych Chin rozprzestrzeniło się na cały kraj.

 Atrakcje dla uczestników Festiwalu Lampionów

Obecnie z okazji Festiwalu Lampionów Chińczycy robią papierowe lampiony z ogniem lub światłem elektrycznym w środku. Rozwieszają je wokół domów i świątyń lub noszą nocą po ulicach. Projektują je tak, aby naśladowały zwierzęta chińskiego zodiaku – konkretnie zwierzę, od którego pochodzi nazwa roku, a w 2023 roku jest nim królik. Ponieważ to święto jest również nazywane Festiwalem Yuan-Xiao, promuje gromadzenie się rodzin, zwłaszcza młodszego pokolenia i osób starszych, oraz spożywanie yuan-xiao. Yuan-xiao to lepkie kulki ryżowe z różnym nadzieniem, m. in. z daktylami i fasolą, sezamem, czekoladą, orzeszkami ziemnymi i kakao z masłem lub z mięsem. W wielu miejscach odbywają się tańce ludowe, jak np. taniec smoka, który celebruje dobre zbiory i pomyślność życia, oraz taniec lwa. Zwierzę to jest symbolem odwagi i siły, której pragnie wiele osób.

Innym przejawem tradycji folklorystycznych jest chodzenie na szczudłach, a aktorzy wcielają się w rolę mnichów, klaunów lub rybaków, zabawiając ludzi. Festiwal Lampionów jest również znany jako Chińskie Walentynki. Dawno, dawno temu każda dziewczyna pisała swoje imię na pomarańczy, którą wrzucała do rzeki. Mężczyzna, który ją wyłowił, stawał się jej chłopakiem. Obecnie w tym dniu krewni i przyjaciele wysyłają sobie miłe wiadomości i prezenty. 

tekst: SOUTHWORLD.NET