Laudato si – pochwalony bądź

„I śpiewam: pochwalony bądź! A wy, stworzenia Boże, słuchajcie mej pieśni i chwalcie razem ze mną Tego, co was kocha” – to cytat z Pieśni słonecznej św. Franciszka, a jednocześnie tytuł i przesłanie trzeciej encykliki papieża Franciszka Laudato si, czyli pochwalony bądź.  

Encyklikę Laudato si wydano w roku 2015. Jest ona manifestem wzywającym do refleksji nad kondycją współczesnego świata. W jej wstępie papież Franciszek wyraża zaniepokojenie stanem środowiska naturalnego, podkreślając, że ziemia – nasz wspólny dom – znajduje się w poważnym kryzysie ekologicznym. Jest to problem, który dotyka wszystkich ludzi, zwłaszcza najuboższych. Papież zwraca uwagę, że zanieczyszczenie środowiska, zmiany klimatyczne, utrata różnorodności biologicznej i wiele innych problemów jest związanych z naszym sposobem życia, systemem gospodarczym oraz brakiem odpowiedzialności za wspólne dobro. Wzywa do dialogu na temat ekologii oraz do podjęcia konkretnych działań na rzecz ochrony środowiska i walki z nierównościami społecznymi poprzez zmianę stylu życia, współpracę międzynarodową i zaangażowanie społeczne. Podkreśla konieczność wspólnej pracy wszystkich ludzi, niezależnie od przekonań religijnych czy światopoglądowych, na rzecz ochrony naszej planety i tworzenia bardziej sprawiedliwego społeczeństwa. Nawołuje do odpowiedzialności oraz do modlitwy w intencji pomyślności naszej planety i przyszłych pokoleń. Przypomina, że powstaliśmy z prochu ziemi, nasze ciało zbudowane jest z pierwiastków naszej planety, oddychamy jej powietrzem i pijemy jej wodę. Nie możemy oddzielić swojego życia od natury, bo sami jesteśmy jej częścią. Franciszek odnosi się do encyklik poprzednich papieży napisanych na przestrzeni ostatnich pięćdziesięciu lat, potwierdzając, że problem ekologii i poszanowania środowiska naturalnego nie jest wymysłem nowoczesnych liberałów, ale nieodłącznym elementem życia chrześcijańskiego.

Pierwszy rozdział encykliki Laudato si skoncentrowany jest na ekologii integralnej. Papież Franciszek uwydatnia potrzebę zrozumienia ekologii w szerszym kontekście, łącząc ochronę środowiska z kwestiami sprawiedliwości społecznej i ekonomicznej. „Młodzi wymagają od nas zmian. Zastanawiają się, jak to możliwe, że ubiegamy się o budowanie lepszej przyszłości, nie myśląc o kryzysie środowiska i cierpieniach ludzi zepchniętych na margines społeczeństwa” – napisał. Wszystkie aspekty życia na ziemi są ze sobą powiązane, co oznacza, że ochrona środowiska nie może być rozpatrywana bez uwzględnienia innych kwestii, takich jak sprawiedliwość społeczna, rozwój ekonomiczny czy duchowy. Wszystkie te sfery życia są ze sobą splecione i wzajemnie na siebie wpływają. Ekologia integralna zakłada więc troskę o całe stworzenie, nie tylko o człowieka. To szacunek dla całej natury i wszystkich istot, nie tylko tych, które przynoszą człowiekowi bezpośrednią korzyść. Ekologia integralna wymaga uwzględnienia sprawiedliwości społecznej, zwłaszcza w kontekście ubóstwa i nierówności społecznych, które często idą w parze z degradacją środowiska. Choć na pierwszy rzut oka tego nie widać, ale ma ona też głęboki aspekt duchowy – rozwój więzi z naturą pozwala dostrzec w niej obecność Boga. Papież wskazuje, że szacunek dla przyrody jest integralną częścią życia religijnego i moralnego.

W kolejnej części encykliki Franciszek mówi o złożonych powiązaniach pomiędzy środowiskiem naturalnym a ludzkim rozwojem, argumentując, że ich integralność jest konieczna dla zachowania godności ludzkiej oraz dobrobytu planety. Zauważa, że istnieje głębokie wzajemne oddziaływanie między kondycją środowiska naturalnego a warunkami życia ludzi. Zanieczyszczenie środowiska, degradacja ekosystemów i zmiany klimatyczne mają bezpośredni wpływ na zdrowie, bezpieczeństwo i dobrobyt ludzi, zwłaszcza najuboższych. Obecnie żyjemy w „globalnym społeczeństwie niesprawiedliwości społecznej”, w którym istnieje ogromna dysproporcja pomiędzy bogatymi a biednymi, a cierpią na tym przede wszystkim ci, którzy nie są w stanie bronić swoich praw. „Zmiana jest czymś pożądanym, ale budzi niepokój, kiedy prowadzi do degradacji świata i jakości życia znacznej części ludzkości”. Ochrona środowiska naturalnego jest więc bardzo istotną częścią ochrony godności ludzkiej. Rozwój ludzki nie może odbywać się kosztem zniszczenia środowiska, ponieważ te obydwa cele są ze sobą ściśle powiązane.

Franciszek wzywa do podjęcia konkretnych akcji na rzecz ochrony środowiska i promowania zrównoważonego rozwoju. Zachęca do zmiany stylu życia, systemów produkcji i konsumpcji, a także do współpracy międzynarodowej w celu rozwiązania globalnych problemów ekologicznych. Encyklika Laudato si uwydatnia również potrzebę sprawiedliwości międzypokoleniowej, czyli wzięcie odpowiedzialności za zachowanie planety dla przyszłych pokoleń. Papież zauważa, że obecne działania mają konsekwencje dla przyszłych pokoleń, dlatego ważne jest, abyśmy podejmowali decyzje uwzględniające dobro naszych praprawnuków.

Laudato si to bardzo ważny dokument papieski, który łączy troskę o środowisko naturalne z kwestiami społecznymi, ekonomicznymi i duchowymi. Ochrona środowiska naturalnego nie jest jedynie sprawą ekologii, ale także moralności i sprawiedliwości społecznej. Zmiany klimatyczne, utrata różnorodności biologicznej, nierówności społeczne i kryzys moralny to problemy, które wymagają natychmiastowych działań, zarówno na poziomie indywidualnym, jak i globalnym. Aby chronić nasz wspólny dom – Ziemię – oraz promować godność i dobrobyt wszystkich ludzi, zwłaszcza najuboższych, konieczne jest zjednoczenie wysiłków wszystkich ludzi, Ciebie i mnie również.

tekst: Ewelina Gwóźdź, ŚMK