Wszyscy jesteśmy braćmi

Życie i nauczanie św. Franciszka z Asyżu jest motywem przewodnim i punktem wyjścia do rozważań w wielu publikacjach papieża Franciszka. Jednym z takich dokumentów jest encyklika „Fratelli tutti” opublikowana 4 października 2020 r. Jej tytuł pochodzi z języka włoskiego i oznacza „Wszyscy bracia”. Dokument ten skupia się na tematach solidarności i sprawiedliwości społecznej, a także na budowaniu pokoju i braterstwa pomiędzy ludźmi w rzeczywistości COVID-19 i wzmożonych ruchów migracyjnych. Swoje rozważania papież Franciszek rozpoczyna od opisu wizyty św. Franciszka u egipskiego sułtana Malik-al-Kamila. Pomimo różnych narodowości, koloru skóry, kultury i religii święty przez cały czas miał postawę służby, miłości i otwartości na odmienność.

Ponad osiemset lat później papież Franciszek po spotkaniu z wielkim imamem Ahmadem Al-Tayyebą w Abu Dabi przypominał, że Bóg „stworzył wszystkich ludzi równymi w prawach, obowiązkach i godności, i powołał ich, aby żyli razem jako bracia i siostry”. I to właśnie jest centralnym punktem tejże encykliki – przypomnienie, że niezależnie od położenia geograficznego, kultury, rasy czy religii wszyscy jesteśmy braćmi i siostrami. Globalna pandemia bardzo dobrze to pokazała. Wszyscy nagle znaleźliśmy się w takiej samej sytuacji lęku, obostrzeń, zagrożenia życia. Wydarzenie to obnażyło jednocześnie, jak daleko nam do życia jako bracia i siostry. Śmierć wielu ludzi z braku respiratorów, ogromne kolejki w sklepach czy choćby trudności ze zdobyciem podstawowych środków higienicznych idealnie pokazały, że egoizm i myślenie głównie o sobie to prawdziwy wirus, który rozprzestrzenia się w naszym społeczeństwie.

Trzeba podkreślić, że encyklika „Fratelli tutti” nie była pisana wprost w kontekście pandemii, ale jej zasady i wartości są uniwersalne i mają zastosowanie do różnorodnych wyzwań, z którymi ludzkość może się spotykać, w tym do kryzysów zdrowotnych jak wymieniony COVID-19. Wspomnianym już centralnym punktem encykliki jest idea braterstwa pomiędzy ludźmi, niezależnie od różnic kulturowych, religijnych czy społecznych. Papież zwraca uwagę na konieczność przezwyciężania podziałów, odrzucania oraz dyskryminacji. Jego wezwanie do społecznej solidarności ukierunkowanej na dobro wspólne staje się wyraźnym impulsem dla każdego członka społeczeństwa do zaangażowania się w sprawy drugiego człowieka. W kontekście misji chrześcijańskiej encyklika ta stanowi wezwanie do praktykowania ewangelicznej miłości wobec bliźnich, zwłaszcza tych najbardziej potrzebujących. Franciszek podkreśla, że misja Kościoła to nie tylko zaspokajanie potrzeb duchowych, lecz także troska o ciało i godność innych. Opowiada się za ochroną praw ludzi, zwłaszcza ubogich i wykluczonych.

Encyklika „Fratelli tutti” składa się z preambuły i 8 rozdziałów, z których każdy porusza nieco inne zagadnienie związane z „byciem braćmi i siostrami”. Rozdział pierwszy –„Mroki zamkniętego świata” – ukazuje znaczenie braterstwa pomiędzy ludźmi niezależnie od różnic kulturowych, religijnych czy społecznych. Opisuje również przeszkody na drodze do życia w braterstwie: agresywny i gniewny nacjonalizm, „otwarcie się na świat” jedynie z sferze gospodarki i finansów, co prowadzi do bogacenia się już bogatych i pogarsza sytuację biednych rejonów świata oraz daje złudzenie komunikacji – przy coraz lepszych, szybszych i bardziej efektywnych formach komunikacji rozumiemy coraz mniej, nie potrafimy porozumieć się z drugim człowiekiem.

Rozdział drugi – „Cudzoziemiec na drodze” – mówi o problemie kryzysu migracyjnego oraz przyjmowania uchodźców. Rozdział ten Franciszek rozpoczyna przypowieścią o miłosiernym Samarytaninie. Przywołuje także inne teksty biblijne, m.in list św. Pawła, w którym zachęca swoich uczniów, aby mieli miłość nawzajem do siebie i „miłość do wszystkich” (por. 1 Tes 3, 12), oraz list św. Jana, gdzie prosi, aby dobrze przyjmowano braci, „zwłaszcza przybywających znikąd”. Te dwa fragmenty pomagają lepiej bardziej zrozumieć znaczenie przypowieści o miłosiernym Samarytaninie: „Miłość nie dba o to, czy ranny brat jest stąd czy stamtąd. Bo to właśnie miłość zrywa izolujące nas i oddzielające łańcuchy, i przerzuca mosty; miłość pozwala nam budować dużą rodzinę, w której wszyscy możemy czuć się jak u siebie”. Biblia w sposób konkretny i nie pozostawiający złudzeń mówi nam: „Kochaj i dbaj o przybyszów, opatrz ich rany, daj im schronienie”.

Kolejne cztery rozdziały skupiają się na otwartości naszych serc, dialogu międzykulturowym oraz wspólnym budowaniu pokoju. Papież krytykuje przemoc, wojny i systemy, które prowadzą do cierpienia ludzkości. Pokojowe współistnienie jest jedynym sposobem na budowanie porozumienia i jedności w zróżnicowanym świecie.

W ostatnim rozdziale – „Religie w służbie braterstwa na świecie” – Franciszek podkreśla znaczenie dialogu pomiędzy religiami: „Różne religie, wychodząc z uznania wartości każdej osoby ludzkiej jako stworzenia powołanego do bycia dzieckiem Bożym, wnoszą cenny wkład w budowanie braterstwa i obronę sprawiedliwości w społeczeństwie. Dialog między osobami różnych religii nie odbywa się ze względu na dyplomację, uprzejmość czy tolerancję. Celem dialogu – jak nauczali biskupi Indii – jest nawiązanie przyjaźni, pokoju i harmonii oraz dzielenie się wartościami i doświadczeniami duchowymi oraz moralnymi w duchu prawdy i miłości”. Propagowany w encyklice dialog międzykulturowy i międzyreligijny staje się również istotnym elementem misji, szczególnie w kontekście globalizacji. Papież zachęca do spotkania i wzajemnego zrozumienia, zaznaczając, że w świecie pełnym różnorodności dialog jest kluczowym narzędziem budowy pokoju i jedności.

Warto zauważyć, że encyklika „Fratelli tutti” nie jest dokumentem skierowanym tylko do katolików, lecz apelem do wszystkich ludzi dobrej woli. Misja, którą niesie ze sobą, to misja budowy lepszego, bardziej sprawiedliwego świata opartego na zasadach braterstwa, solidarności i szacunku dla każdego człowieka. Jest to zaproszenie do podjęcia konkretnych działań na rzecz dobra wspólnego, zwłaszcza wobec tych najbardziej narażonych na cierpienie i wykluczenie.

Papież Franciszek w encyklice „Fratelli tutti” zaprasza wszystkich do refleksji nad naszym wspólnym przeznaczeniem jako ludzkości oraz do podjęcia działań, które przyczynią się do budowy bardziej sprawiedliwego i braterskiego społeczeństwa.

tekst: Ewelina Gwóźdź, ŚMK, zdjęcie: Mazur/catholicnews.org.uk/flickr